مدیریت ایمنی فرایند – مقدمه

خواستگاه  مدیریت ایمنی فرایند  :

در طی چندین سال، انتشار ناخواسته گازها و مایعات قابل اشتعال و واکنش شیمیایی در فرآیندهایی که دارای مواد شیمیایی خیلی خطرناک هستند، گزارش میشد. حوادث همچنان در منابع متفاوتی که از مواد شیمیایی خطرناک، سمی، واکنش زا، قابل اشتعال، انفجار و یا ترکیبی از آنها استفاده می کنند اتفاق می افتاد. جدای از صنعتی که این نوع مواد شیمیایی را استفاده می کند به هر حال در هر لحظه پتانسیل وقوع حوادث نشت این مواد در حالی که به درستی کنترل نشده، وجود دارد. این موضوع می تواند به نوبه خود باعث وقوع یک فاجعه گردد.

در۱۷ جولای سال ۱۹۹۰ سازمان OSHA، استاندارد ” مدیریت ایمنی فرآیند مواد شیمیایی خطرناک ” با کد فدرالی (۵۵FR29150) منتشر کرد و در بردارنده الزامات مربوط به مدیریت خطرات مرتبط با فرآیندهایی است که از مواد شیمیایی خیلی خطرناک استفاده می کنند، تا بدین وسیله یک محیط کاری سالم و ایمن را تضمین نماید.

استاندارد تهیه شده توسط OSHA بر مدیریت خطرات ناشی از مواد شیمیایی خطرناک تاکید دارد و یک برنامه جامع تهیه کرده که تکنولوژی، رویه های کاری و اقدامات مدیریتی را به صورت یکپارچه دیده است.

اعلامیه ای درخصوص فراخوان تعیین قوانین برای مباحث مختلف استاندارد مدیریت ایمنی فرایند مواد شیمیایی خیلی خطرناک تهیه شد و اعلام شد که در این خصوص سمیناری در واشنگتن دی سی در ۲۷ نوامبر سال ۱۹۹۰ شروع خواهد شد.

در اول نوامبر سال ۱۹۹۰ سازمان OSHA یک اعلامیه فدرالی (۵۵FR46074) درخصوص گردهمایی دوم منتشر کرد که از ۲۶ فوریه شروع شد. سال ۱۹۹۱ در هیوستن موارد اضافه دیگر نیز در نظر گرفته شد و زمان ارائه پیشنهادات تا ۲۲ ژانویه سال ۱۹۹۱ ادامه یافته و قاضی مقررات اجرایی، که بر این روند نظارت داشت، اجازه داد افراد شرکت کننده تا تاریخ ۶ ماه می سال ۱۹۹۱ ثبت نام نمایند و تا ۱۰ ژوئن ۱۹۹۱ خلاصه پیشنهادات را ارائه بدهند. در نهایت OSHA تعداد ۱۷۵ مورد پیشنهاد دریافت کرد. علاوه بر این ۴۰۰۰ صفحه مدرک و تقریباً ۶۰ پیشنهاد و خلاصه پیشنهاد دیگر نیز دریافت شد.

این استاندارد به عنوان یک ضمیمه شامل متن کامل استاندارد OSHA می باشد که در سوابق فدرالی در ۲۴ فوریه منتشر شده و شامل لیست حدود تماس مواد شیمیایی نیز می باشد.

طرح های ایالت ها که بر اساس بخش ۱۸ B از OSHA Act سال ۱۹۷۰ تایید شده اند باید با استانداردها مطابقت داشته باشند و الزاماتی را اجرا کنند که حداقل به اندازه الزامات فدرالی مؤثر باشند. در حال حاضر ۲۵ طرح ایالتی وجود دارد که ۲۳ مورد آن بخش های خصوصی و عمومی را پوشش می دهند . طرح های ایالتی باید با استانداردهای فدرالی که منتشر می‌شوند طی ۶ ماه تطابق داده شوند.

تقریباً ۴ ماه بعد از انتشار استاندارد OSHA درخصوص مدیریت مواد شیمیایی خطرناک اصلاحیه فعالیت های محلی هوای پاک (CAAA) به صورت قانونی ثبت و تایید شد (۱۵ نوامبر ۱۹۹۰ ). بخش ۳۰۴ دستورالعمل CAAA نیاز است که اداره کار هماهنگ با بخش اجرایی سازمان حفاظت محیط زیست به تطابق ۱۹۷۰ OSHA Act برسند تا از بروز حوادث و انتشار مواد شیمیایی که می تواند به افراد صدمه بزند جلوگیری شود.

از نظر CAAA لازم است که استاندارد در بر گیرنده مواد شیمیایی خیلی خطرناک شامل مواد سمی قابل اشتعال، واکنش زا و قابل انفجار باشد. در CAAA همچنین حداقل اجزایی که OSHA باید کارفرمایان را ملزم به اجرای آن کند نیز ذکر شده است شامل:

·   توسعه و نگهداری اطلاعات ایمنی که خطرات فرایند و شیمیایی، وسایل و تجهیزات مورد استفاده در فرآیند را بیان کند.

·       بررسی و ارزیابی خطرات محیط کار شامل( شناسایی منابع بالقوه حوادث انتشار مواد شیمیایی ، شناسایی سوابق نشت های قابل رخ داده در تجهیزات که پتانسیل ایجاد پیامدهای فاجعه بار در محیط کار داشته اند تخمین تاثیرات ناشی از میزان های مختلف نشتی بر محیط کار و تخمین تاثیرات بهداشتی، ایمنی این میزان های مختلف بر کارکنان.

·   مشورت کردن با کارکنان و نمایندگان آنان در هنگام اجرای بررسی خطرات و ایجاد طرح‌های پیشگیری از حوادث شیمیایی، ضمناً کارکنان به این مستندات و دیگر سوابق مورد نیاز در این استاندارد دسترسی داشته باشند.

·   ایجاد سیستمی که به یافته های ارزیابی خطرات محیط کار پاسخ دهد. این سیستم باید درخصوص پیشگیری، کاهش و واکنش در شرایط اضطراری پاسخگو باشد.

·        ارزیابی خطرات محیط کار و سیستم پاسخگویی به صورت دوره ای بازنگری گردد.

·   توسعه و اجرای روش های عملیاتی درخصوص فرآیندهای شیمیایی که شامل روش هایی برای هر فاز عملیاتی، محدودیت های عملیات و ملاحظات بهداشت و ایمنی باشد.

·   تهیه اطلاعات عملیاتی و ایمنی برای کارکنان و آموزش کارکنان در روش های عملیاتی با تاکید بر خطرات و ایمنی که باید تهیه و در دسترس قرار گیرد.

·        تخمین اینکه پیمانکاران و کارکنان پیمانکار آموزش های مناسب را دریافت کرده اند.

·   آموزش و تعلیم کارکنان و پیمانکاران درخصوص روش های واکنش در شرایط اضطراری به شیوه ای که جامع و موثر و مطابق با الزامات مطرح شده در بخش D 126 باشد.

·   برقراری برنامه تضمین کیفیت جهت حصول اطمینان از اینکه وسایل اولیه مرتبط با فرآیند، مواد نگهداری و وسایل یدکی با توجه به مشخصات طراحی ساخته و نصب شده اند.

·   برقراری سیستم های نگهداری برای وسایل حیاتی و بحرانی مرتبط با فرآیند شامل روش های اجرایی، آموزش کارکنان ، بازرسی مناسب و تست این وسایل جهت حصول اطمینان از یکپارچکی مکانیکی.

·        اجرای بازنگری ایمنی پیش از شروع بکار جهت کلیه وسایلی که جدیداً نصب یا اصلاح شده است.

·   برقراری و بکارگیری روش های اجرایی درخصوص مدیریت تغییر، مواد شیمیایی، وسایل، تسهیلات و تکنولوژی فرآیند.

·   تحقیق درخصوص هر رویدادی که تبدیل به یک حادثه جدی و بزرگ شده یا می توانست بشود و در صورتی که یافته های این تحقیق مناسب بود باید در بازنگری های کارکنان عملیاتی مورد استفاده قرار گیرد و در اصلاحات سیستم نیز از این یافته ها استفاده گردد.

·   CAAA یکسری وظایف برای EPA که مرتبط با پیشگیری از حوادث انتشار مواد شیمیایی است تعیین کرده است (بخش ۳۰۱ ملاحظه گردد). به صورت کلی EPA باید لیستی از مواد شیمیایی و طرح مدیریت ریسک تهیه کند.

ب)  نحوه کار استاندارد

این کتابچه خلاصه نسخه نهایی استاندارد  مدیریت ایمنی فرآیند OSHA می باشد.

کارفرمایان و کارکنان ممکن است ترجیح بدهند این کتابچه و راهنمای مرتبط با آن، یعنی “مدیریت ایمنی فرایند – راهنماهایی برای تطابق” (OSHA 3133) را قبل از قوانین، مطالعه نمایند.

این استاندارد در اصل برای صنایع تولیدی تهیه شده، بویژه آنهایی که مرتبط با مواد شیمیایی، حمل و نقل و تولیدات فلزی Fabricated هستند. سایر بخش های مرتبط عبارتند از گاز مایع طبیعی، انبارش محصولات کشاورزی، سرویس های الکتریسیته،گاز ، بهداشت و عمده فروشی.

این استاندارد برای کارخانه های سازنده مواد منفجره و آتشباری که تحت پوشش قوانین OSHA قرار دارند کاربرد دارد و برای پیمانکارانی که در صنایع مشمول این استاندارد کار می‌کنند، ملاحظات خاصی را در نظر گرفته است.

مدیریت ایمنی فرآیند در هر صنعتی برای شرکت هایی بکار می رود که با مواد شیمیایی موجود در لیست ترکیبات سمی و واکنش زا در کمیت های ذکر شده (بیشتر از ۱۳۰ نوع ماده شیمیایی) ارتباط داشته باشند. گازها و مایعات قابل اشتعال در صورتی که به میزان ۰۰۰/۱۰ پوند (۹/۴۵۳۵ کیلوگرم) باشند مشمول این قاعده هستند.

براساس مقررات و روش های اجرایی مطرح شده در استاندارد ارتباطات خطر OSHA (کد ۲۹ از ثبت مقررات فدرالی CFR، (۱۲)(i)1200 – ۱۹۱۰ تا (۱)(i) 1200-1910) کارکنان و نمایندگان رسمی آنان باید به اطلاعات محرمانه که در سوابق تجزیه و تحلیل خطرات فرآیند و دیگر سوابق مرتبط با استاندارد مدیریت ایمنی فرایند دسترسی داشته باشند.

در مدیریت ایمنی فرایند ، به مواردی چون مجوز های کارگرم، تحقیق بر حوادث و شبه حوادث انتشار مواد شیمیایی، طرح واکنش در شرایط اضطراری، ممیزی انطباق حداقل هر سه سال یکبار و محافظت از اسرار تجارت به صورت ویژه پرداخته شده است. برای شناخت مدیریت ایمنی فرآیند و نیازمندی های آن، کارکنان و کارفرمایان نیاز دارند بدانند که OSHA چگونه از اصطلاح فرآیند در مبحث مدیریت ایمنی فرایند استفاده می کند.

فرآیند عبارتست از هرگونه فعالیتی که شامل (دربردارنده) استفاده ، نگهداری، تولید، جابجایی یا انتقال مواد شیمیایی خطرناک و با ترکیبی از این فعالیت ها باشد. براساس این تعریف هر گروهی از ظروف که به صورت داخلی باهم مرتبط باشند و ظروف مجزا که به صورتی قرار گرفته اند که دارای پتانسیل انتشار مواد شیمیایی خطرناک هستند به عنوان یک فرآیند واحد شناخته می‌شود.

علی رضایی ، مشاور پیاده سازی مدل مدیریت ایمنی فرآیند