سامانه فرماندهی حادثه در کشورهای انگلیس، آمریکا و کانادا
نگاهی به سامانه فرماندهی حادثه در کشورهای انگلیس، آمریکا و کانادا
سامانه فرماندهی حادثه به وسیله «مرکز عملیات شرایط اضطراری» حمایت می‌شود. مرکز عملیات، مرکزی برای سیاست‌ها و اطلاعات مقابله با حادثه است. در این مرکز، سیاست‌گذاران منتخب و منتصب، متخصصان رشته‌های مختلف و نمایندگان سازمان‌های دولتی و غیردولتی در کنار هم جمع می‌شوند. مرکز عملیات شرایط اضطراری با مرکز عملیات سازمانی یا پست فرماندهی حادثه متفاوت است. مرکز عملیات، دستورالعمل‌هایی را برای سیاست‌های مقابله و ماموریت‌های عملیاتی منتشر می‌کند. در نهایت، پست‌های فرماندهی حادثه به وسیله پلیس، آتش‌نشانی یا دیگر سازمان‌ها به همراه پرسنل‌شان در صحنه حادثه تشکیل می‌شود. هدف پست فرماندهی، هماهنگی واحدها در صحنه حادثه است.
سامانه فرماندهی حادثه شهر لندن
برنامه شرایط اضطراری شهر لندن، توسط بخش مدیریت شرایط اضطراری و امنیت اصناف با همکاری کمیته برنامه مدیریت شرایط اضطراری شهر لندن در سال ۲۰۰۸ در ۷ فصل تدوین شده است. در فصل چهارم، سامانه فرماندهی حادثه معرفی شده و به مسوولیت‌ها و نقش‌های مصرح در آن اختصاص داده شده است. سامانه فرماندهی حادثه در لندن بیشتر به موضوع گروه‌های کنترل جامعه منتهی می‌شود که اعضای آن شامل این گروه‌ها است: شهردار، رئیس قسمت اداری، رئیس پلیس، رئیس آتش‌نشانی، مدیر محیط زیست و خدمات شهری، مدیر خدمات اجتماعی، مامور بهداشت و سلامت، اورژانس، مدیر ارتباطات و مامور روابط عمومی و هماهنگ‌کننده مدیریت شرایط اضطراری، برای هرکدام از این اعضا، نقش‌هایی که در زمان بحران باید اجرا کنند و برعهده آنها گذاشته می‌شود، بیان شده است. همچنین گروه مشاوران گروه‌های کنترل جامعه نیز پیش بینی شده است. شهر لندن پروتکل‌های مدیریت صحنه حادثه استانداردی را تهیه کرده است که بر فرماندهی یک سازمان در زمان بحران تاکید می‌کند. در این قالب، آتش‌نشانی، پلیس، اورژانس و دیگر سازمان‌های پشتیبانی، تحت امر مدیریت صحنه حادثه به اجرای ماموریت می‌پردازند.
سامانه فرماندهی حادثه ایالت آلاسکا
برنامه شرایط اضطراری ایالت آلاسکا، توسط دپارتمان امور نظامی، بخش مدیریت شرایط اضطراری و امنیت ملی در سال ۲۰۰۴ تدوین شده است. هدف از تدوین چنین برنامه‌ای، ایجاد یک رویکرد جامع با در نظر گرفتن تمام مخاطرات برای مدیریت حوادث داخلی در طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها عنوان شده است. در قسمت هفتم این برنامه، حوزه‌های عملیاتی مصرح در سامانه فرماندهی حادثه مورد بررسی قرار گرفته و نقش‌ها و مسوولیت‌ها در ۱۳ حوزه عملیاتی عنوان شده است که شامل هماهنگی و کنترل، ارتباطات، هشدار، روابط عمومی، ایمنی عمومی، نیازهای اساسی مردم، خدمات شهری، منابع، ارزیابی خسارت، تلفات، مراقبت‌های دسته‌جمعی، مالی و اداری و بازسازی است. در هرکدام از این حوزه‌های عملیاتی، با تعیین سازمان اصلی و هدف از تشکیل حوزه، به ذکر نقش‌ها و مسوولیت‌ها پرداخته و سازمان یا سازمان‌های پشتیبان را مشخص کرده است. فرمانده حادثه، مامور هماهنگ‌کننده ایالتی است.
برنامه شرایط اضطراری شهر سانفرانسیسکو
برنامه شهر سانفرانسیسکو، توسط دپارتمان مدیریت شرایط اضطراری در سال ۲۰۰۵ تدوین و در سال ۲۰۰۸ به‌روز رسانی شد. در قسمت دوم این برنامه، مفاهیم عملیاتی (روش کار) مورد بررسی قرار گرفته که در ابتدا در مورد مفاهیم کلی (سطوح سازماندهی، مراکز عملیاتی، کارکردهای پشتیبانی محلی، سطوح هماهنگی و هماهنگی مراکز عملیاتی با دیگر نهادها و مراکز) توضیحات کلی ارائه شده و سپس ساختار مدیریتی شهر و روندهای عملیاتی استاندارد مراکز عملیاتی (اتاق‌های بحران) عنوان شده است. ساختار هماهنگی مرکز عملیاتی شرایط اضطراری نشان می‌دهد در این قسمت ۱۷ حوزه عملیاتی و کارکردی در زمان بحران عنوان شده است که عبارتند از ترابری، ارتباطات، مهندسی و خدمات شهری، آتش‌نشانی، مدیریت شرایط اضطراری، اسکان و مراقبت‌های دسته‌جمعی، لجستیک، بهداشت و سلامت عمومی، امداد و نجات شهری، مقابله با مواد خطرناک، مراقبت از حیوانات، آب و شریان‌های حیاتی، مجری قانون، بازسازی و کاهش مخاطرات، سیستم اطلاعات مشترک، پشتیبانی اجتماعی و تلفات گسترده. در ادامه سطوح هماهنگی بین قسمت‌های مختلف بیان شده است. در قسمت سوم نیز سامانه فرماندهی حادثه شهر مورد بررسی قرار گرفته است.
مثالی از همیاری در شرایط اضطراری شهر کالیگاری کانادا
صرف نظر از مجادلات موجود در زمینه شبکه های اجتماعی که لازم است مورد نقد و بررسی کافی قرار گیرند، کاربرد شبکه های اجتماعی در مدیریت بحرانها روز به روز بیشتر و مهمتر می شود. مهمترین و کارسازترین نمونه این کاربردها را می توان در پی سیلی که در شهر یک میلیونی کالگری کانادا در ۲۰ ماه جون سال جاری شروع شد و شهر را برای دو هفته در وضعیت اضطراری و بحرانی قرار داد ذکر کرد. با دریافت اطلاعات هواشناسی و شروع بارش سنگین و احتمال فراگیری شهر توسط سیل، شهرداری کالگری اقدام به اعلام وضعیت اضطراری و فعال کردن مرکز عملیات بحران و برنامه واکنش و مقابله با بحران نمود. این خبر بلافاصله در همه جا منتشر شد و مردم از همه جهان و بخصوص کانادا و شهر کالگاری برای کسب اطلاعات بیشتر به وبسایت شهر مراجعه کردند. در این حین وبسایت شهر به دلیل بار زیاد از کار افتاد و برای مدتی غیر قابل دسترس شد. این در حالی بود که در اغلب مدارک منتشر شده شهر داری در زمینه مدیریت بحران مردم برای کسب اطلاعات باید به وبسایت شهر مراجعه می کردند.
ماموران مدیریت بحران شهر با اطلاع از این موضوع و با کمی وقفه وبلاگی را برای اطلاع رسانی به راه انداختند و در کنار آن شروع به استفاده گسترده از دو صفحه فیس بوک نمودند. علاوه بر این، کلیه کنفرانسهای خبری شهرداری در زمینه مدیریت بحران در یوتوب قرار داده می شد و خط تویتر شهر نیز دانما فعال بود. دو صفحه فیس بوک شهرکالگاری در حدود ۶۷ هزار نفر بازدیدکننده و استفاده کننده دارند. وقتی این افراد اطلاعات بدست آمده را با دیگران به اشتراک میگذارند، بسیاری از آنجه که ماموران مدیریت بحران شهر در صدد توزیع آن هستند،، به سرعت به اطلاع همه و یا بسیاری از شهروندان خواهد رسید.
از این طریق مسئولان شهری توانستند نه تنها خلایی را که از طریق از کار افتادن وبسایت شهر پیش آمده بود جبران نمایند بلکه ارتباطات دو طرفه ای را با شهروندان و کلیه کسانی که وضعیت بحرانی شهر را دنبال می کردند برقرار نمایند. مطمئنا افرادی که این اطلاعات را منتشر می کردند و کسانی که این اطلاعات را دریافت می کردند شیوه جدیدی از مدیریت بحران را تجربه کردند. شهرداری در صورت نیاز به نیروهای داوطلب برای پاکسازی معابر و یا ساختمانهای آسیب دیده کافی بود پیامی را در صفحه فیس بوک بگذارد. مردم بلافاصله برای کمک سر می رسیدند. در یک مورد شهر اعلام نیاز به ۷۰۰ نفر برای عملیات پاک سازی معابر نمود و نزدیک به ۷۰۰۰ نفر داوطلب به محل مورد نظر مراجعه نمودند. وضعیت معابر، نحوه ارایه کمکها و غیره به سرعت در این شبکه ها اعلام و مردم واکنش مورد نظر را نشان می دادند.
علی رضایی ، مدرس و مشاور مدیریت بحران